در ابتدای سال 1383 و پس از تحویل سال نو رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خود امسال را "سال پاسخگویی مسئولان حکومت اسلامی به مردم" نامیدند. یکی از اقداماتی که در اجرای این فرمان در زمینه فرهنگی میتوان انجام داد، توضیح و تشریح چگونگی، چرایی، مخاطبان اصلی این فرمان، زمان انجام، و جایگاه های پاسخگویان است. این مطلب هم با توجه به بضاعت اندک نویسنده قصد دارد به طور مختصر به نکاتی در این بحث با نگاهی بسیار گذرا به کتاب گرانسنگ نهج البلاغه مولای متقیان حضرت امام علی ابن ابیطالب (ع) بپردازد. به یقین فرمانهای قاطع، دقیق، اصولی، قابل اجرا، ایمان مدار، مردم خواه، و بی بدیل امیرمؤمنان(ع) به امراء، فرماندهان، کارگزاران، نمایندگان، و دیگر مخاطبان آن مولا برای آحاد مردم به ویژه مسئولان و حاکمان مسلمان و غیرمسلمان راهگشا است. بسیاری از مشکلاتی که امروزه فراراه مدیران کشور قرار دارد با عمل به دستورات امام علی(ع) مرتفع می شود.
در حکومت اسلامی به فرموده حضرت علی (ع) هدف از حکومت و جنگ برگشت به آموزه های دینی و اصلاح وضع مردم است تا در پرتو آن مردم ستمدیده در امنیت به سر برند.[1] در این حکومت چنان باید اندیشید که تفاوتهای اساسی میان حکومت اسلامی با حکومت های غیر اسلامی وجود دارد و این تفاوت که از سرچشمه الهی آن نشأت میگیرد فراتر از فعالیت های صرفاً مادی است. حکمران در حکومت اسلامی هرچند بنا به فرمان امیرالمؤمنین(ع) اصلاح وضعیت مردم و شهرها[2] را به عهده دارد و در این مسیر نباید از هیچ اقدامی فروگذار کند تا آنجا که مردم در سایه این حکومت از امنیت و رفاه کمال گرایانه ای برخوردار باشند اما نوع نگاه او به این امکان که ظاهری دنیایی دارد آنگونه است که بر اساس آیین علوی (ع) حکمرانی را طعمه نمی داند بلکه امانتی الهی می پندارد که بر گردن اوست.[3] با چنین دیدگاهی است که امام علی (ع) به نفس خود و همه حکمرانان هشدار می دهند که آیا نفس خود را به شنیدن لقب امیرالمؤمنین قانع کنیم، درحالی که شریک سختی های روزگار و اندوه مردم و رعایای خود نیستیم و در تلخ کامی های زندگی آنان الگو و پیشگام نمی باشیم؟[4]
در حکومت اسلامی صداقت، صراحت، دلسوزی برای مردم، پاسداری از ارزشها، و در یک کلام "عدالت" بر حکمران اسلامی لازم می کند که در جهت رعایت حقوق مردم جز در امور جنگی به محافظه کاری و پنهان کاری نپردازد.[5] چرا که بسیاری از دلهای بیمار گسترش عدالت را بر نمی تابند، لذا فضایی فتنه برانگیز را میان بی خبران ایجاد می کنند و از این راه ابری غبارآلود ازانبوه دروغ و شایعه و... بین مردم و مسئولان می سازند. این فضا در صورت غفلت و اشتباه حاکمان اسلامی خدای ناخواسته به سرنگونی حکومت منجر می شود. به منظور مقابله با چنین اقدامات آرام و براندازانه ای حضرت امام علی (ع) به حاکم منصوب خود میفرمایند که اگرشهروندان او به وی در ستمگری گمان بد بردند، عذر و بی گناهی خود را آشکار ساخته، ثابت نماید و از این راه شایعات را با ارائه دلایل روشن نابود سازد.[6]
امام علی (ع) برای پیشگیری از ایجاد فضای کور و تاریک از عملکرد مسئولان نظام اسلامی به مالک اشتر به عنوان نمونه ای از حاکمان اسلامی می خواهند که کارگزارانش را از میان انسانهایی مومن و شجاع انتخاب کند که در برابر ضعیفان، مهربان و در مقابل ثروتمندان، سخت گیرتر باشند.[7] آنان می توانند برای مردم خود آزادی را به ارمغان آورند و با اجرای مساوات و عدم تبعیض برای نزدیکان با ایثارگران در تقسیم هر گونه امتیازات، قانون گرایی را موجب گردند. چنین حاکمانی با عنایت خاص به مستضعفین و حمایت از آنان امنیت اجتماعی و قضایی را تضمین می کنند و از این راه به توسعه اقتصادی و فرهنگی می پردازند. آنان با مردم رفتاری انسانی خواهند داشت و با خوش رفتاری هر چه بیشتر، با ایشان بطور مستقیم ارتباط برقرار می کنند.
از سوی دیگر، مردم به عنوان ناظران صادق، دقیق، و همیشگی، از مسئولان خود حقوقی بر گردن دارند که از این میان امام علی(ع) از مردم انتظار دارند که از گفتار حق و رایزنی عادلانه دریغ نکنند، چرا که حضرت ایشان نیز خود را فوق خطا نشمرده بلکه تاکید میکنند که ایشان هم از لغزش و خطا مصون نیستند، مگر اینکه خداوند یاریشان فرماید.[8]
در تعاملی که به این نحو میان مردم و مسئولان برقرار باشد پاسخگویی به عنوان یکی امکانات تحکیم پایه های حکومت اسلامی قلمداد می گردد و در این فرآیند ضمن روشنگری هر چه بیشتر، سره از ناسره شناخته می شود. بر این اساس اقدام بایسته و شایسته پاسخگویی، مسئولان خدوم را از مدعیان دروغین مردم داری باز می شناساند.
انشاءالله
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.