نویسنده: حسنعلی خسروی، مدرس IT

    امروزه به موازات رشد سریع و روز افزون علوم رایانه ای، سرگرمی ها و بازی های رایانه ای نیز جای خود را در بین علوم مختلف کامپیوتری باز کرده است. به طوری که روزانه شاهد به بازار آمدن انواع مختلف بازی ها هستیم که نیمی از این بازی ها تخیلی، درصدی از روی فیلم ها و درصدی هم از اتفاقات روز تهیه شده است.
    با رشد سریع اینترنت و ارتباطات، داد و ستد این بازی ها به فاصله کوتاهی در ایران رواج یافته و همچنین نبود قوانین کپی رایت در کشور موجب شده تا این بازی ها در سطح وسیع با قیمت بسیار مناسب در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد.
    این نو آوری بشر که امروزه تقریباً در اوقات فراغت اکثر بچه ها راه یافته است، همچون دیگر ساخته های دست بشر دو رو دارد که یک روی آن استفاده صحیح در کارها و کمک به رشد و سعادت بشر و روی دیگر آن استفاده غلط است که موجب رکود علمی و همچنین رشد ناهنجاری ها در جامعه می شود.
    این بازی ها با داشتن محیط گرافیکی و صوتی جذاب و هیجان آور، به وسیله ای جذاب و تفریحی «با کلاس» برای دانش آموزان در آمده و چیزی که بر تعداد طرفداران این بازی ها افزوده، قیمت مناسب آنها برای مصرف کننده است. علاوه بر این، این بازی ها برای نوجوانان بسیار هیجان انگیز است چون آنان، خود، بازی را اجرا می کنند، در درون محیط بازی قرار می گیرند و همراه با سایر شخصیت های بازی که طراح برای او تدارک دیده است در گیر می شوند. همین جاذبه وهیجان است که روح و جسم او را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.
    * محاسن بازی های رایانه ای (البته بازی مناسب)
    * اگر برنامه آموزشی در قالب بازی گنجانده شود، یادگیری را آسان و توجه بچه ها را بیشتر جلب می کند.
    * بچه ها می توانند با رایانه هرچند بار که بخواهند موضوعی را ببینند و مرور کنند.
    * قوه تخیل بچه ها را بالامی برد.
    * بعضی از بازی ها به کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را تمرین کنند.
    * کودک بدون در هم ریختن محیط فیزیکی و کثیف کردن لباس ها می تواند به راحتی نشاط را تجربه کند.
    * می توان براحتی مفاهیم و مبانی ریاضیات را با کمک بازی های کودکانه به کودک آموزش داد.
    * به عقیده بعضی از پزشکان، بازی های رایانه ای به کودکان کمک می کند که به دارو های مسکن کمتر احتیاج پیدا کنند.
    * بازی های رایانه ای کودکان را وارد دنیایی می کند که کنترلش در دست آنهاست، به همین علت آنها از بازی لذت می برند.
    * موجب هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف کودک می شود.
    * وسیله کمک آموزشی برای معلولین و پرکردن اوقات فراغت آنان است.
    * معایب بازی های رایانه ای
    الف) آسیب های جسمانی
    * عوارض بینایی و بصری به علت خیره شدن مداوم به صفحه نمایش.
    * بعضی مواقع کودک مجبور است تا ساعت ها در یک وضعیت ثابت بنشیند، به همین علت ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می شود. احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست نیز از دیگر عوارض کار طولانی مدت با رایانه است.
    * عوارض پوستی به علت قرار گرفتن در معرض مداوم اشعه های صفحه نمایش.
    * ایجاد تهوع و سرگیجه بخصوص در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند.
    ب) آسیب های روانی- تربیتی
    * تقویت حس پرخاشگری
    مهم ترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اکثر آنهاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی، بجنگد. استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد.
    «خشونت» مهمترین محرکه ای است که در طراحی جدید ترین و جذاب ترین بازی های کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود. همچنین چهره های معروف هالیوود که در فرهنگ ما، انسان های ضد ارزش و غیر اخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمان های شکست ناپذیر جلوه نمایی می کنند.
    * انزواطلبی
    کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند، درونگرا می شوند. آنان، اغلب، در جامعه منزوی اند و از برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوانند. روحیه انزواطلبی موجب می شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های مختلف است.
    * تأثیر منفی در روابط خانوادگی
    با توجه به این که زندگی درکشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها، پدر و مادر، هر دو شاغل هستند و یا بعضی از مردان بیش از یک شغل دارند، خود به خود روابط عاطفی و در کنار هم بودن خانواده کمتر می شود.
    * افت تحصیلی
    به علت جاذبه مسحور کننده ای که این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می کنند، حتی بعضی از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقت های تلف شده را هم به این صورت پر می کنند.
    * رهنمودها
    * اگر چنانچه قرار است از بازی های رایانه ای استفاده کنید، بهتر است باز های تصویری خلاق را که کودکان باید به وسیله آنها معما هایی را حل کنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار دهید.
    * والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خود اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد زمینه چنین بازی هایی کمتر فراهم می شود.
    * بهتر است که والدین همراه فرزندان خود به پارک ها، کوهستان، باشگاه ها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجهشان از بازی های رایانه ای منحرف شود.
    * به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله نزدیکی از صفحه رایانه بنشیند.
    * ضروری است بچه ها به طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت کنند.
    * طریقه نشستن و اندازه میز و صندلی آنها را تنظیم کنید.
    * روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که زنندگی نور و آسیب آن به چشم به حداقل برسد.
    * با استدلال و منطق آسیب هایی را که رایانه به کودکان وارد می آورد متذکر شوید.

ایران ۲۴/۱۱/۸۶