پیشنهـاد بازنگری ساختاری در زمینه تولید صدا و سیما

اهداف و نتایج:

1- ارتقای کیفی برنامه‌ها و جلوگیری از تولیدات بی‌ارزش از نظر فنی و تکنیکی

2- ایجاد امکان بسیار بیشتر برای نظارت دقیق و کاربردی در قبل، حین و بعد از تولید

3- کم کردن هزینه‌ها

4- ایجاد اشتغال متناسب با نیازهای سازمان بدون بار مالی

5- ایجاد رقابت سالم در جهت کیفی‌تر کردن برنامه‌ها

6- کوچک کردن بدنة سازمان در بخش تصدی گری

7- ایجاد شور و شوق بسیار بیشتر در بازار کار سینما و تلویزیون

8- جلوگیری منطقی از فساد احتمالی مالی، اداری، و مدیریتی میان کارمندان سازمان

9- ایجاد امکان قبض و بسط سازمان به تناسب نیاز (انعطاف ساختاری)

10-  امکان بهره‌برداری از پتانسیل موجود در خارج از سازمان

پیش مقدمه:

آنچه در سالهای گذشته شاهد بوده‌ایم، علیرغم زحمات بسیار زیادی که همة مسئولان و دست‌اندرکاران سازمان برای ارتقاء و نظارت کیفی برنامه‌ها متحمل شده‌اند این تلاش- با کمال تأسف- نتیجه‌ای آنچنان که شاید و باید بدست نمی‌دهد. یکی از اقدامات در این زمینه ایجاد بخش‌هایی در پیکرة ساختاری سازمان صدا و سیما تحت عنوان «نظارت و ارزیابی» است که متأسفانه نتیجة آن تنها در مکاتبات و بروکراسی اداری خلاصه شده است. الزام گروههای برنامه‌ساز به داشتن ناظر کیفی برای برنامه‌های تولیدی – علیرغم اصرار مسئولان- هم کاری از پیش نبرده است چرا که بنظر می‌رسد اشکال در بخش‌های متعددی است که هر کدام می‌تواند این فرایند را بکلی فلج نماید. شناخت اشکالات موجود و برنامه‌ریزی منطقی برای رفع آن، سازمان را در جهت اهداف خود بسیار کمک خواهد کرد.

مقدمه:

برخی از مراحل و سرپل‌های مهم در فرآیند برنامه‌سازی سازمان به شرح زیر است.

الف) هدفگذاری: که به صورت کلان در قالب چشم‌انداز ده ساله، برنامة پنج ساله، و اهداف سالانه برنامه‌سازی در سطح ریاست محترم سازمان توسط معاونت تحقیقات و برنامه‌ریزی سازمان با همکاری معاونت‌های سیما، صدا، و برون مرزی اقدام و ابلاغ می‌شود. این بخش صرفاً توسط سازمان انجام می‌پذیرد و بخش خصوصی در آن دخالتی ندارد.

ب) سیاستگذاری و اولویت‌بندی: که بر مبنای اهداف تعیین شده با توجه به مأموریت‌های هر معاونت تهیه و پس از تصویب ابلاغ می‌شود. این بخش نیز صرفاً توسط سازمان انجام می‌گیرد و بخش خصوصی در آن دخالتی ندارد.

ج) طراحی و برنامه‌ریزی: که سیاستهای ابلاغ شده در قالب طبقات و ساختارهای مختلف برنامه‌سازی با توجه به حجم مورد نیاز تولید به تناسب شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و همچنین بر مبنای اولویت‌های مشخص شده تعیین و پس از تصویب ابلاغ می‌گردد. این بخش هم صرفاً توسط سازمان انجام می‌گیرد و بخش خصوصی در آن دخالتی ندارد.

د) تولید: که بخش مهم، اجرایی و سرنوشت ساز فرآیند برنامه‌سازی سازمان است خود به چند مرحله تقسیم می‌گردد:

1- ابلاغ تعهدات به گروهها

2- انتخاب تهیه‌کنندگان مورد نیاز

3- صدور مجوزهای مربوطه و برآورد و پرداخت اقساط هزینه‌ها

4- پیش تولید

5- تولید

6- پس تولید

که در مراحل 4، 5، 6 ناظر کیفی منصوبه از طرف گروه برنامه‌ساز به انجام نظارت‌های کیفی مبادرت می‌ورزد. مراحل 4، 5، 6 (پیش تولید، تولید، و پس تولید) هم توسط سازمان (به صورت مستقیم) و هم توسط بخش خصوصی (تهیه‌کنندگان داخل و خارج از سازمان) انجام می‌پذیرد.

هـ) پخش: که کاملاً توسط سازمان انجام می‌شود و بخش خصوصی در آن دخالتی ندارد.

و) آرشیو: که کاملاً توسط سازمان اقدام می‌گردد و بخش خصوصی در آن دخالتی ندارد.

طرح‌ها و فیلمنامه‌ها غالباً به اشکال زیر به جریان برنامه‌سازی سازمان وارد می‌شود:

1- به صورت خود جوش توسط افراد خارج از سازمان پیشنهاد می‌شود که به احتمال زیاد بسیاری از آنها قابلیت اجرایی ندارند.

2- به صورت خود‌جوشش توسط تهیه‌کنندگان سازمان پیشنهاد می‌شود که نسبتاً با اهداف و اولویت‌ها سازگار است.

3- به تهیه‌کنندگان داخل سازمان برمبنای تعهدات گروهها سفارش داده می‌شود.

4- به تهیه‌کنندگان خارج از سازمان برمبنای تعهدات گروهها سفارش داده می‌شود.

نکته:

مطابق با مقررات ترفیع، تهیه‌کنندگان می‌بایست در زمان مشخص، میزان مشخصی برنامه تولید نمایند. به همین خاطر بخش قابل توجهی از تهیه‌کنندگان موظف، صرفاً برای پر کردن آن میزان، به هر شکل ممکن برنامه‌سازی می‌کنند و برای آنچه اهمیت دارد "فقط" تکمیل تعهد است. آنان بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های کیفی، کارها را تولید می‌کنند و حتی گذشت چندین سال تجربه نیز در بهبود کیفی برنامه‌های تولیدی آنان تأثیری ندارد. برای این تهیه‌کنندگان تفاوتی بین طرحی که خود ارائه می‌دهند یا به آنها سفارش داده می‌شود وجود ندارد. بسیاری از کارگردانان، تصویربرداران، نویسندگان، تدوینگران و دیگر عوامل موظف برنامه‌سازی سازمان نیز با هین نگاه به موضوع برنامه‌سازی سازمان نگاه می‌کنند مگر آن که از لحاظ پرداخت حق‌الزحمه، همانند افراد خارج از سازمان با آنان رفتار شود.

از آنجا که در میان چهار گروه بالا، تقریباً از سه گروه اول نتیجه‌ای کیفی بدست نخواهد آمد و بنابراین مسئولان برنامه‌سازی (مدیران شبکه‌ها و گروههای برنامه‌ساز) بر آن می‌شوند تا با شناسایی افراد توانمند خارج از سازمان برنامه‌های جدی، مهم و قابل ملاحظه را به آنان بسپارند. متأسفانه در این بخش بدلیل عدم وجود ساختار مناسب نظارتی برخی از برنامه‌های مورد نظر برای پخش مناسب نیست یا اینکه اهداف سازمان را در حد بسیار ضعیفی دنبال می‌نماید.

حقیر ابداً قصد ندارد زحمات بیدریغ و مؤثر مسئولان مربوطه را در سازمان بی‌اهمیت جلوه دهد، اما آنچه به نظر حقیر می‌رسد نتایجی که بدست می‌آید با تلاش بسیار زیادی که انجام می‌شود تناسب ندارد. بنابراین لازم است به دنبال راههایی بود که بهره‌وری بیشتری را در پی داشته باشد.

پیشنهاد:

وارد کردن بخش خصوصی به عنوان بازوی اصلی اجرائی برای تولید برنامه‌های مورد نیاز سازمان، برمبنای بررسی‌های دقیق و کارشناسانه، و اعمال نظارت مستمر، منطقی، و مؤثر توسط سازمان در جهت وصول به اهداف سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی با حفظ تعداد معدودی از گروههای تولیدی برای زمان ضرورت در سازمان.

شرح پیشنهاد:

الف:

موارد 1 تا 5 (که در زیر می‌آید) به صورت همزمان (با درنظر گرفتن برخی اولویت‌ها) در یک محدودة زمانی (مثلاً یکساله) به انجام برسد:

1- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی تعداد بسیار زیادی از پرسنل خود را که پست آنان به بخش تولید برنامه (فیلم، و ویدئو) مربوط می‌شود (ازجمله دستیار تهیه، تهیه‌کننده، کارگردان فیلم، کارگردان ویدئو، کارگردان تلویزیونی (فنی)، گریمور، طراح صحنه، تدوینگر، تصویربردار، فیلمبردار، دستیار تصویربردار، دستیار تهیه، مباشر تهیه، کارگر فنی، صدا بردار، دستیار صدا بردار، نورپرداز، منشی صحنه، مدیر صحنه، نویسنده، گوینده، خواننده، نوازنده، تهیه‌کنندة رادیو، و…) را به طور قانونی باز خرید یا بازنشسته نماید.

2- به واسطة "آزادسازی عوامل تولید برنامه سازمان"، "امکان جذب از بازار کار"، "امکان بهره‌برداری از اعضای فعال و غیرفعال سینما"، "امکان استفاده از دانشجویان رشته‌های سینما و تلویزیون"، سازمان صدا و سیما برنامه‌ریزی و پشتیبانی کند تا شرکت‌های تولیدی خصوصی تشکیل گردد. سازمان به کارگیری شرکت‌های فوق را می‌تواند به شرایطی مشروط کند که بعداً به آن اشاره می‌شود.

3- سازمان برنامه‌ریزی نماید تا با همکاری سازمان‌ها، نهادها، ارگانها و… دولتی و غیر دولتی گروههای تولیدی مشارکتی با استفاده از عوامل مرتبط تشکیل گردد.

4- شرکت‌های تولیدی خصوصی موجود شناسایی شود.

5- افراد و تخصص‌های مورد نیاز سازمان که باید همچنان به وضعیت کارمندی خود ادامه دهند، در قالب گروههای تولیدی به منظور انجام تولیدات ضروری سازمان، سازماندهی شوند.

ب:

شرکت‌های مذکور برای آنکه بتوانند در این پیشنهاد تعریف شوند باید ویژگی‌هایی را دارا باشند از جمله:

1- اعضای تشکیل‌دهندة هر شرکت عبارت از عوامل زیر باشند:

- حداقل یک تهیه‌کننده

- حداقل یک کارگردان

- حداقل یک نویسنده

- حداقل یک تصویربردار

- حداقل یک تدوینگر

2- هر شرکت بتواند در ارزیابی شرکت‌ها (براساس این پیشنهاد) حداقل امتیاز لازم را در زمینه‌های زیر بدست آورد:

- وضعیت قانونی شرکت به منظور تضمین پشتوانه‌های لازم برای حسن انجام پروژه‌های واگذار شده

- توانایی‌ها و تخصص‌های فردی اعضای اصلی شرکت در زمینة فعالیت‌های مربوط به این پیشنهاد و با توجه به بند1 (بالا)

- توانایی‌های مالی و امکاناتی شرکت که در موقعیت‌های خاص بتواند تولید پروژة واگذار شده را متوقف ننماید.

- توانایی‌های مدیریتی در شرکت که بتواند پروژه‌های واگذار شده را در کمترین زمان، کمترین هزینه، و بالاترین کیفیت به انجام برساند.

- میزان تعهد انقلابی و اسلامی اعضای اصلی شرکت که بتوانند کاملاً در جهت اهداف سازمان حرکت نمایند.

- و موارد دیگر که در صورت نیاز به پارامترهای اندازه‌گیری شونده اضافه می‌شود.

ج:

شرکت‌های مذکور براساس امتیاز کسب شده در (مثلاً) 20 درجه طبقه‌بندی گردند برای این منظور شرکت یا شرکت‌هایی که بتوانند بیشترین امتیاز را کسب کنند به عنوان درجه اول شمرده و به ترتیب مابقی شرکت‌ها در درجات بعدی 2 تا 20 طبقه‌بندی شوند.

د:

سازمان در مرحلة طراحی و برنامه‌ریزی تولید مشخص می‌کند که:

1- در طول یک سال چقدر (ساعت و دقیقه) برنامه لازم دارد؟

2- چه مقدار از آن برنامه "زنده" و چه مقدار برنامه "تولیدی" است؟

3- چه مقدار از برنامه‌های تولیدی "تولید ضروری و فوری" است؟

4- میزان تولید برنامة مورد نیاز "عادی" در طبقات (الف ممتاز)، (الف)، (ب ممتاز)، (ب)، (ج)، و (د) چه قدر است؟

5- ریز اولویت‌های برنامه‌سازی سازمان با توجه به میزان تولید برنامة مورد نیاز "عادی" چیست؟

6- اولویت‌های فوق در چه قالب‌ها و ساختارهایی مورد انتظار است؟

مثلاً معلوم می‌شود که سازمان در یک سال چه برنامه‌هایی را لازم دارد؟

1- چند سریال (الف ویژه) در الویت (…) در قالب داستانی و با امکانات فیلم در چند دقیقه؟

2- چند سریال (الف) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات ویدئو در چند دقیقه؟

3- چند سریال (ب) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات ویدئو در چند دقیقه؟

4- چند فیلم سینمایی (الف ویژه) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات فیلم در چند دقیقه؟

5- چند فیلم تلویزیونی (الف) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات ویدئو در چند دقیقه؟

6- چند فیلم تلویزیونی (ب) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات ویدئو در چند دقیقه؟

7- چند سریال (ج) در اولویت (…) در قالب داستانی و با امکانات ویدئو در چند دقیقه؟

8- چند فیلم کوتاه و نیمه بلند (الف) در اولویت (…) در قالب داستانی در چند دقیقه؟

9- چند مجموعة مستند (ب) در اولویت (…) در قالب مستند محض در چند دقیقه؟

10-    چند مجموعة مستند (ج) در اولویت (…) در قالب مستند گزارشی در چند دقیقه؟

11-                      و…

هـ:

حال با توجه به شرکت‌های شناسایی شده، درجه‌بندی شده، و آمادة بکار، پروژه‌های مورد نیاز براساس امتیاز بدست آمده به آنان واگذار می‌شود. مثلاً شرکتی که در درجه یک قرار گرفته است متعهد می‌شود یک سریال الف ویژة را در مدت زمان خاصی و براساس برآورد مصوب به انجام برساند و شرکتی که در درجه 20 قرار گرفته است متعهد می‌شود 10 میان برنامة 50 دقیقه‌ای طبقه (د) را در مدت زمان خاص و براساس برآورد مصوب تولید نماید.

و:

گروههای برنامه‌ساز در شبکه‌های مختلف با توجه به تعاریف، اهداف، وظایف، مأموریت‌ها، اولویت‌ها و تعهدات برنامه‌سازی مربوطه و براساس ضوابط مورد نیاز نظارت دقیق و مرحله‌ای را برای به انجام رسانیدن اهداف مطلوب در پروژه‌های واگذار شده اعمال می‌نمایند.

ز:

به منظور تضمین کیفیت، زمان و هزینه در پروژه‌های واگذاری اقدامات زیر ضروری است:

1- دریافت تضمین‌ها و پشتوانه‌های لازم مالی پس از عقد قرارداد

2- انجام نظارت دقیق، کارشناسانه، مستمر، و کاربردی از سوی گروه‌های برنامه‌ساز بدور از هرگونه مماشات، تبعیض، کوته‌بینی و…

3- تنظیم و تصویب آئین‌نامه‌های تشویق و تنبیه برای شرکت‌های حاضر در این پیشنهاد؛ مثلاً یک شرکت چنانچه تعهدات خود را به خوبی انجام دهد و در "ارزیابی" نمره مثبت بدست آورد می‌تواند برای دورة بعد به درجة بالاتر ارتقاء یابد و همچنین شرکتی که نتواند (به هر دلیل) تعهدات خود را به انجام برساند از یک تا 19 درجه تنزل یابد، و حتی از مجموعة شرکت‌های پذیرفته شده خارج گردد.

*از شروط"حفظ درجه" می‌تواند شرایط زیر در نظر گرفته شود:

- برنامه تولید شده پخش شود.

- زمان، هزینه، و کیفیت رعایت شده باشد.

- از نظر نظارت مشکلی نداشته باشد.

* از شروط "ارتقاء درجه" می‌تواند شرایط زیر در نظر گرفته شود:

- برنامه تولید شده پخش شود.

- از نظر زمان، هزینه، و کیفیت، بهتر از پیش‌بینی عمل شده باشد.

- مخاطبان بیشتری را جذب نموده باشد.

- به اهداف بیشتری (از سازمان) نسبت به آنچه پیش‌بینی شده، دست یابد.

* از دلایل "تنزل درجه" می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- برنامه پخش نشود.

- زمان، هزینه و کیفیت مطلوب رعایت نشده باشد.

- از نظر نظارت مشکلی داشته باشد.

 خاتمه:

فرضاً اگر در اجرای این پیشنهاد 1000 شرکت شناسایی و درجه‌بندی شوند و میزان تولید "عادی" مورد نیاز سازمان در طول یکسال و در طبقات و قالب‌های مختلف 26000 ساعت برآورد شود به هر شرکت به طور متوسط 26 ساعت تولید برنامه در سال می‌رسد که در پائین‌ترین طبقه، محدود 10 میلیون تومان و در بالاترین طبقه حدود 5/1 میلیارد تومان هزینه را می‌طلبد. بنابراین شرکت‌های تولیدی برای بدست آوردن این پروژه‌ها از سبقت گرفته ضمن کمک به سازمان در اجرای مأموریت‌های خود، به گونه‌ای عمل می‌کنند که:

1- درجة مناسبی را بدست آورند.

2- هیچگاه به تنزل درجه دچار نشوند.

3- بتوانند درجة دریافتی خود را حفظ نمایند.

4- بتوانند به درجة بالاتری دست یابند.

با شرایط فوق‌الذکر و طی مسیر موصوف، انجام این پیشنهاد در بخش خصوصی تضمین شده است و چنانچه سازمان بتواند ساز و کار مناسب را برای این کار در سیستم خود پیاده نماید با در نظر گرفتن اهداف ذکر شده در این پیشنهاد، اهداف سازمان به راحتی قابل دستیابی است.